ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMALARI

Tanım

Asgari İşçilik uygulaması; bir işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan, en az sigortalı sayısına, sigorta primine esas kazanç tutarına ve çalışma süresine uygun olarak işverence Kuruma yeterli işçilik bildirip bildirmediğinin tespitine yönelik bir uygulamadır.

Amaç

Asgari işçilik uygulaması kapsamında yürütülen işlemler neticesinde kayıt dışı istihdamın önlenmesi ve Kurum gelirlerinin artırılması amaçlanmaktadır.

Kapsam

Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır.

Uygulama Usulleri

Asgari işçilik tutarının belirlenmesinde ilgili ünitelerce yapılan araştırma işlemleri, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılan tespitler, serbest muhasebeci mali müşavirler ve yeminli mali müşavirlerce işyeri kayıtlarından yapılan incelemeler dikkate alınmaktadır.

Yöntem 

İhale mevzuatına göre yaptırılan işlerde yapılan işlemler: 

Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde ünitece yapılacak araştırma; işin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken Katma Değer Vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dâhil toplam istihkak tutarına, işin asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.

Toplam İstihkak Tutarı x İşin Asgari İşçilik Oranı’ nın %25 Eksiği

İhale konusu iş dolayısıyla işin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil toplam istihkak tutarına işin asgari işçilik oranı %25 eksik olarak uygulanmakta, malzemeli işçilik içeren faturalar ünite tarafından yapılan incelemede toplam hakedişten düşülmemektedir. Buna karşın Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit olunan ya da meslek mensubu tarafından yapılan incelemede, değerlendirmeye esas KDV hariç hakediş miktarı, malzeme fiyat farkı ve varsa akreditif bedeli ile ihale makamınca müteahhide kısmen malzeme verilmesi ve bu malzemelerin bedelinin belirlenerek toplam hakedişe dâhil edilebilmesi durumunda, belirlenen malzeme bedeli tutarı da dâhil edilerek bulunan matrahtan, varsa malzemeli işçilik içeren faturalarının düşülmesi ile bulunan tutara tebliğde belirtilen oranda asgari işçilik oranı %25 eksiltme yapılmadan uygulanmaktadır. Bu şekilde tespit edilen asgari işçilik miktarından, varsa salt işçilik fatura tutarları ile yine varsa prime esas kazancın üst sınırı aşan ödemeler düşülerek işverenin bildirmesi gereken yeterli işçilik miktarı belirlenmektedir.

Özel nitelikteki inşaat işlerinde yapılan işlemler: 

Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında ünitece yapılacak araştırma; inşaat maliyetine Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır.

Bina maliyeti, belediyeler, valilikler ve ruhsat vermeye yetkili diğer makamların vermiş olduğu inşaatın ruhsatnamesinde yazılı bulunan, ruhsatnamesi yoksa ünitece tespit edilecek yüzölçümü ile birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle bulunacak tutar üzerinden hesaplanır. 

• İnşaat Maliyeti = İnşaat Yüzölçümü (m²) x Birim Maliyet Bedeli
• Kuruma Bildirilmesi Gereken Prime Esas Kazanç Tutarı = İnşaat Maliyeti x İşin Asgari İşçilik Oranının %25 Eksiği

Birim maliyet bedelleri, her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilerek Kurumca özel nitelikteki inşaat işyerlerinin asgari işçilik uygulamasında esas alınır. İnşaatın ruhsatnamesinde yer alan yapı sınıfı ve grubu esas alınarak araştırma işlemi yapılır.

Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında inşaatın bittiği tarihte yürürlükte olan, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyetinin hesabında ise inşaatın bitirildiği yıldan önceki yıla ait yayımlanan son birim maliyet bedeli esas alınır.

Araştırma yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün ya da geçici kabulün noksansız yapıldığı, özel nitelikteki inşaat işyerlerinde de inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İşin başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarları ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmaz.

Defter ve belge tutma yükümlülüğü bulunmayan işverenler tarafından yapılan ve ihale konusu olmayan bina; tamirat, tadilat, tesisat, güçlendirme ve yıkım işlerinde araştırma işlemi yapılmaz.

İdarelerin Sorumluluğu

Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar, asgari işçilik işlemlerinin uygulanmasıyla ilgili Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yazılı olarak en geç bir ay içinde vermeye mecburdur. Bu yükümlülüğü belirtilen sürede yerine getirmeyenlere idari para cezası uygulanır.

Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yasal süresi içinde yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara yerine getirilmeyen her bir bildirim yükümlülüğü için idari para cezası uygulanır.

Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini on beş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.

İşverenin Sorumluluğu

Asgari işçilik araştırması sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması halinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi veya itirazda bulunulmaması halinde borç kesinleşir ve işlemler sonuçlandırılır.

Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan incelemede işin yürütümü için gerekli olduğu saptanan asgari işçilik miktarının Kuruma bildirilmediğinin veya eksik bildirildiğinin tespiti hâlinde, bildirilmeyen tutar, hangi aylara ait olduğu hususunda bir tespit varsa o aylara; tespit yoksa faaliyette bulunulan son aya mal edilir. Kuruma bildirilmediği tespit edilen asgarî işçilik tutarı üzerinden Kurumca re’sen tahakkuk ettirilen sigorta primleri işverene tebliğ edilir. İşveren, tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazın reddi halinde işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz.

Asgari İşçilik Tespit Komisyonu

Kuruma yeterli işçilik tutarının bildirilmiş olup olmadığının araştırılmasında, işin yürütümü için gerekli olan asgarî işçilik tutarının tespitinde dikkate alınacak asgarî işçilik oranlarının saptanması ve asgarî işçilik oranlarına vaki itirazların incelenerek karara bağlanması amacıyla Kurum bünyesinde; Kurum teknik elemanlarından dört üye, Yönetim Kurulunda temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarınca görevlendirilecek iki üye, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden bir üye olmak üzere toplam yedi teknik elemandan oluşan, Asgarî İşçilik Tespit Komisyonu kurulur.

BORCU YOKTUR UYGULAMALARI

İlişiksizlik Belgesi

İlişiksizlik Belgesi, ilgililerin ihaleli işlerde kesin teminat ve hakedişlerini, özel bina inşaatlarında geçici iskan ve yapı kullanma izin belgelerini alabilmeleri için ilgili idarelere verilmek üzere Kurum tarafından düzenlenen belgedir.

İlişiksizlik Belgesinin verilebilmesi için ihale konusu işle ilgili prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, fark işçilik üzerinden hesaplanan prim, damga vergisi, eğitime katkı payı ve özel işlem vergisi ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferîlerinden oluşan borcunun olmaması gerekmektedir.

Özel nitelikteki bina inşaatları ile ilgili olarak da işverenlerin, bu bina inşaatı işyerinden dolayı Kuruma sayılan nitelikteki borçlarının olmaması gerekmektedir.

Borcu Yoktur Belgesi

Borcu yoktur belgesi; Kurumumuzca düzenlenen ve adına düzenlenen gerçek veya tüzel kişinin düzenlenme tarihi itibarıyla Kurumumuza borcunun bulunmadığını gösteren bir belgedir.

İstekliler,

• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu gereğince ihalelere katılmak üzere,
• İhale konusu işler dolayısıyla hakediş ödemesine ve kesin teminatın iadesine esas olmak üzere,
• Özel bina inşaatlarında yapı kullanma izin belgesinin alınmasına esas olmak üzere,
• İhale konusu olmayan işlerle ilgili olmak üzere,

borcu yoktur belgesi talebinde bulunabilmektedir.

Talep edilen bu belgeler; Kurumda tescilli işyerleri için daha önce borcu yoktur aktivasyonu yapılmış ise elektronik ortamda yapılan sorgulamalar sonucunda Kurum tarafından düzenlenen e- borcu yoktur belgesi olarak alınabildiği gibi Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvuruda bulunmak suretiyle kâğıt ortamında da alınabilmektedir.

Kamu İhale Kanunu’na göre ihaleye katılmak isteyen ilgililerin kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borçlarının Kamu İhale Genel Tebliği’nde belirtilen tutarın altında kalması halinde istekliye borcu yoktur belgesi verilecektir.